تبادل لینک هوشمند برای تبادل لینک ابتدا ما را با عنوان ایل بزرگ قشقاییو آدرس mirzaie.loxblog.comلینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد
كشور پهناور ایران وارث دو میراث گرانقدر است یكی میراث ارزشمند تنوع زیستی و دیگری گنجینه گرانقدر طب سنتی. تنوع زیستی یا ثروت زیست شناختی به عنوان پشتوانه حیات انسانها، محصول میلیونها سال تكامل است و به عنوان میراث مادی باید حفظ گردد.گنجینه ارزشمند طب سنتی بومی به عنوان میراث فرهنگی و معنوی و دانش نانوشته مردم این سرزمین كه ارتباط تنگاتنگ و جدایی ناپذیر بین انسان و طبیعت است باید در كنار آن حفظ و مورد استفاده علمی قرار گیرد. در واقع این دو میراث (مادی و معنوی) مكمل هم بوده و استفاده از دانش طبِ سنتی بومی می‌تواند كمك قابل توجهی به بهره‌برداری از ذخایر ارزشمند ثروت زیست شناختی نماید و حفظ میراث زیستی می‌تواند به بقاء و بررسی جنبه‌های علمی طب سنتی كمك كند.در این راستاجهت شناسایی، ثبت ومكتوب نمودن دانش نانوشته ارزشمند طب سنتی در میان عشایرایل قشقایی طرح تحقیقاتی-- بررسی طب سنتی ایل قشقایی،، به مدت دو سال درمیان عشایر این ایل اجرا گردید .
داروهای گیاهی نسبت به دارو های شیمیایی ارزان تر و از نظر عدم ایجاد عوارض جنبی برتری دارند.بیش از ۲۷۵ گونه گیاهی در طب سنتی عشایر قشقایی دارای کاربرد دارویی هستند،ازمهمترین و رایج ترین این گونه می توان انواع آویشن (Thymus spp.)،بابونه(Anthemis persica)، برنجاسف (Achillea wilhelmsii)،درمنه(Artemisia persica)، حَلبه (Teucrium polium)، گاوزبان (Anchusa italica) ، زرشک (Berberis integrrima)، سیاه دانه (Nigella sativa)، شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra)، رازیانه (Foeniculum vulgare)، انغوزه (Ferula assa foetida) را نام برد.
برای درمان بیماریهایی نظیر
سرماخوردگی، دردهای عضلانی، اسهال، چربی خون، سردرد، سنگ کلیه و ناراحتیهای مجاری ادراری، نفخ شکم، دل درد، بیماری های پوستی و معمولاً از گیاهان دارویی استفاده می کنند.
گیاهان ادویه ای
گیاهانی نظیر بابونه (Anthemis persica)، زعفران (Crocus sativa)، چویل (Ferulago angulata)،شوید (Anethum graveolens)، سیر (Allium sativa)، لیزک (Allium sp.)، آویشن (Thymus daenensis)، پونه کوهی (Mentha longifolia) استفاده می کنند.
گیاهان رنگ زا
برگ بید (Salix excelsa)، برگ بنه (Pistacia atlantica)، برگ کنار(Ziziphus spina chirsti)، پوست زرشک (Berberis integrrima) استفاده می کنند.
شوینده
از گیاهانی نظیر ختمی (Alcea officinalis)، برگ کُنار (Z.spina chirsti)، برگ مورد (Myrtus communis) را به عنوان شوینده استفاده می کنند.
برای دفع حشرات و موجودات موذی
گیاهانی نظیر خوشک (Daphne mucronata)، ختمی (A.officinalis)، مرورشک (Salvia sclarea)استفاده می کنند.
برای از بین بردن انگلهای داخلی و خارجی دام
. از اسفند (Peganum harmala)، حنظل (Citrullus colocyanthis)، تنباکو (Nicotiana tabacum) و آهک استفاده می شود.
برای دفع کرم و انگل در انسان
از دانه حنظل (Citrullus colocyanthis)، لیموترش (Citrus media)،دانه کور (Capparis spinosa) استفاده می شود.
درمان چربی خون
ریشه کاسنی (Cichorium intybus)
درمان سنگ کلیه
کاکل ذرت(Zea mays)، گل محمدی (Rosa damascena) و چینه دان کبک د بکار می رود
در این مناطق از اعضاء حیواناتی نظیر تیهو، کبک، خرس، روباه، گرگو استفاده درمانی بعمل می آید .
از شیرابه انجیر (Ficus carica) و مایع درون شیردان بزغاله برای تبدیل شیر به پنیر استفاده می کنند .
محقق : عزیزاله جعفری کوخدان
منبع : پارس طب
1.گل گاوزبان :جوشانده ی این گیاه را در ایل برای بهبود سرما خوردگی وآرامش اعصاب. مصرف میکردندومصرف می کنند.
2.کتیرا:این گیاه در صنایع رنگسازی وپارچه بافی استفاده فراوان دارد.در گذشته افراد وخانواده های بی بضاعت از طریق "کتیرا زنی"امرار معاش می کرده اند.
3.زدو:از این گیاه برای مداوای زخم .ترک های پوستی.جوش دادن شکستگی ها.سوداوسینه درداستفاده میگردید.
4.محک(شیرین بیان):ریشه این گیاه مورد مصرف قرارمیگیرد. از جمله برای :سرماخوردگی .برونشیت.زخم معده
گیاه پرسیاوشان
گیاه پرسیاوشان دارای خواص دارویی بسیاری است و در ایران پراکندگی وسیعی دارد.
این گیاه دارای شاخه های سیاه، سخت، باریک و براق به درازای تقریبا 20 سانتیمتر، و برگهای کوچکی مانند برگهای گشنیز، به صورت بریده بریده دارد. ساقه و گل و میوه و دانه ندارد. ریشه‌اش از لحاظ دارویی بی‌ارزش است.
گیاه پرسیاوشان را بیشتر می‌توانید کنار جوی و چاه‌های قدیمی که در نواحی مرطوب و سایه‌دار قرار دارند پیدا کنید.
این گیاه دارای خواص درمانی بسیاری بوده که سم‌زدایی کبد، کمک به درمان زردی یا یرقان و کمک به دفع راحت سنگ‌های کلیوی از جمله آنها است.
برخی دیگرپرسیاوشان از خواص دارویی این گیاه عبارتند از:
• برای دفع سنگ مثانه مفید است.
• تنگی نفس را درمان می‌کند.
• سرفه و سرماخوردگی را تسکین می‌دهد.
• ادرارآور است.
• التهاب گلو را درمان می‌کند.
• برای درمان برونشیت موثر است.
• خوردن گرد خشک آن برای اسهال مفید است.
• ضماد سوخته آن جهت جلوگیری از ریزش مو و رویاندن آن کاربرد دارد.
• پرسیاوشان تب‌بر است.
طرز تهیه دمکرده پرسیاوشان:
• برای دم کردن این گیاه فقط از برگهای آن استفاده کنید.
• درون یک ظرف، یک پیمانه آب را روی دو قاشق چای‌خوری برگ پرسیاوشان خشک و یا در صورت تازه بودن برگها، یک چهارم پیمانه بریزید.
• وقتی مخلوط جوش آمد بگذارید به مدت پنج دقیقه آهسته بجوشد.
• مخلوط را درون یک صافی بریزید.
• اگر می‌خواهید جوشانده شما شیرین باشد کمی عسل درون آن بریزید و برای طعم بهتر نیز می‌توانید چند قطره آب لیمو درون آن بچکانید.
توجه:
• قبل از استفاده از این گیاه دارویی، با یک پزشک مشورت کنید.
• از جوشانده این گیاه به طور مداوم استفاده نکنید برای این کار می‌توانید 10 روز از آن استفاده کنید و 5 روز فاصله بگذارید و مجدد آن را مصرف کنید.
• استفاده از گیاهان دارویی ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند از این رو با مشاهده هر نوع عارضه‌ای، فورا پزشک خود را مطلع سازید.
• تنها یک فنجان از این جوشانده را در روز بنوشید مگر در مواقع بیماریهای حاد مانند سرماخوردگی حاد یا آنفلوآنزا، که مصرف سه فنجان در روز به مدت 4 روز مجاز است.
کلخونگ نیز از خانواده بن و درخت آن شبیه بن میباشد،اما میوه کلخونگ از بن ریزتراست، وپوسته آن نیز نرم میباشد میوه ای است بسیار لذیذ که آن را با پوست می جوند و میخورند. درخت بن بر خلاف درخت کلخونگ یک محصول دیگر هم دارد و آن شیره ای است که از درخت تراوش کرده و به صورت ماده ای چسبناک گره می زند که دارای دو استفاده است. 1- استفاده طبی(درمان ذات الریه وسینه پهلو)
2- از شیره آن نوعی آدامس تهیه میکنند که به لهجه محلی(بریزکلخونگ)گفته می شود.
نسخه درمانی:
1ـ برای رشد سریع موها وجلوگیری ازموخوره.
2ـ برای رویاندن موهایی که ریخته اند.
3ـ برای درمان آسم، مار گزیدگی و سم عقرب.
4ـ خوردن 20 تا 50 گرم میوه کلخونگ، شادی زا، تقویت کننده ی کبد، تسکین دهنده دردهای داخلی، باز کننده ی گرفتگی صدا، خرد کننده ی سنگ کلیه و مثانه و کمر درد و سرفه را درمان می کند.
5ـ برای جلوگیری از ریزش مو.
6ـ برای تحلیل ورم ها.
منابع
• گیاهان دارویی زاگرس بختیاری ، چاپ اول ، 1387 ، مولف: مهدی رحیمی گل سفیدی
کما با نام علمی و ( Ferula) با نام فارسی آنغوزه یا کمای گياهي است از خانواده چتريان كه ارتفاع آن حتی به 1 تا 1.5 متر هم مي رسد و برگهاي آن داراي دمبرگ غلاف دار و پهنك برگ آن بزرگ وداراي بريدگيهاي نسبتا عميق است .برگهايش سبز تيره وگلهاي آن برنگ زرد مي باشد. ساقه آن استوانه اي و قطر آن زياد است. جوانه ها وبرگهاي تازه روئيده آن وگل زرد غنچه آن در اسفند و اوائل بهار به مصرف تغذيه مي رسد.
گلها بصورت چتر زرد رنگ بزرگي در انتهاي ساقه پديدار مي شود.پس از بزرگ شدن ساقه ها وبرگها ديگر قابل مصرف نيست. ناگفته نماند که بهترین کما برای استفاده آن است که هنوز زیاد رشد نکرده ، و تازه سر از خاک درآورده باشد که بسیار ترد و خوشمزه است.
با آغاز اسفندماه برداشت کما (کمای) در زیرکوه شروع می شود که امسال خدا را شکر به علت بارندگی های خوب در این منطقه این گیاه دارویی از اواسط بهمن میهمان سفره ها شد. در ایام نوروز حتی برخی مسافران که با این گیاه و خواص آن آشنایی دارند به خرید کما می پردازند تا این گیاه دارویی را برای خوردن به شهرهای خود ببرند.
كما در سطح وسيعي در منطقه پراكنده است. دليل گسترش آن، عدم مصرف آن به صورت تازه توسط دام است و معمولا دامها این گیاه را هنگامی که خشک می شود، می خورند. برگهاي پهن و ساقه بلند کما بعد از اینکه چند دهه ای از عمرش می گذرد، جلوه زيباي دارد.
برگهای سدر را خشک کرده و پودر نموده و جهت شستشوی بدن و مو بکار می‌برند . برگ سدر حاوی تانن ، استرولهای گیاهی مانند بتاسیتوسترول ، بتاسیتوسترول گلوکزید و ساپونین ابلین لاکتون میباشد. ساپونین موجود در سدر عامل کف کنندگی در برگ سدر میباشد. ابلین لاکتون از دسته ساپونینهای استروئیدی است و به عنوان ماده اولیه برای تهیه هورمونهای استروئیدی میتوان بکار برد. کنار با نام علمی Zizyphus درختی است به ارتفاع قریب به ۱۰ متر با شاخه‌های سفید تا خاکستری و برگهای قلبی شکل و کشیده با سه رگبرگ برجسته که گوشوارک آن به خار تبدیل شده‌است .
چای کوهی
خاصیت گیاه چای کوهی، در درمان افسردگی به اثبات رسیده است و مکانیزم اثر ضد افسردگی آن از طریق مهار آنزیمی است.
چای کوهی که در زبان ترکی به آن توکلیجه(پشمالو) نیز می گویند، از تیره ی گیاهان معطر است که آرام بخشی مطبوع، نشاط آور و با خاصیت معجزه آسای تقویت کننده ی قوی برای اعصاب و روان به شمار می رود.
گل گیاه چای کوهی به صورت سنبله ای از گل های ریز صورتی مایل به سرخ است، در میان کاسبرگ هایی با رنگ سبز روشن قرار دارد.
از سوی دیگر چای کوهی، دارای خاصیت ضد درد ویژه ی دردهای مفصلی، سردرد، سرگیجه، دردهای عصبی و رماتیسمی می باشد که ویژگی انرژی زایی و نشاط انگیزی را نیز برای افراد افسرده و کم حوصله به همراه خود به ارمغان می آورد.
این گیاه در درمان بیماری های معده و روده با منشاء روانی و بیماری های اسهال توام با تحریکات عصبی، نقش موثر و آرام بخشی دارد و همچنین در تنظیم اعمال گوارشی و تقویت کبد به ویژه کمک به هضم غذا کاربرد دارد.
یک قاشق مربا خوری پر از چای کوهی را در یک لیوان آب جوش ریخته و با قاشق خوب به هم بزنید. آن گاه روی آن را با یک نعلبکی بپوشانید و بگذارید مدت 20 دقیقه بماند تا دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و با کمی عسل میل کنید.
این چای، یک نوشیدنی خوش رنگ، خوش مزه و دلچسب است که در شب های سرد پاییزی و زمستان، پس از یک روز کار و تلاش، با ایجاد آرامش و رفع خستگی، بی شک انرژی از دست رفته را به شما باز می گرداند.
کلبه بسیار زیبا از کنار در بند ریگ فراشبند
قاسنی
گیاه باریجه ( Ferula gummosa boiss ) با نام عمومی GALBANUM ازخانواده Umbelliferae ( Apiaceae ) ،گیاهی چند ساله ، منوکارپیک ( بعد از ۵-۶ سال ساقه ی گلدهنده ظاهر می شود ) ، وحشی و بومی نواحی کوهستانی مرطوب و نیمه خشک ایران و چند کشور حوضه دریای مدیترانه است .این گیاه در قسمت های شمالی و جنوبی کشور رشد می کند.
گیاه شناسی :
دامنۀ انتشار:
گیاه باریجه عموماً در کوهستانها و ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر مناطق زنجان، تهران (شهرستانک)، دماوند و چهارمحال و بختیاری رویش دارد.
عمده رویشگاههای گیاه در استانهای خراسان ، اصفهان ، تهران ، مازندران ، مرکزی و زنجان می باشد .
شیرابه ای که در اثر خراشهای طبیعی یا مصنوعی از ریشه ، ، ساقه ، برگ و میوه گیاه تراوش می شود اصطلاحا” گالبانوم” گویند.
صمغ حاصل از گیاه ، جز فرآورده های فرعی مرتع بوده و بعنوان یکی از مهمرترین گیاهان دارویی – صنعتی صادراتی کشور محسوب می شود.
گلهای معطر آن هرمافرودیت ( اندام نر و ماده را با هم دارند ) هستند و گرده افشانی آنها توسط مگسها صورت می گیرد . این گیاه خودگشن است . گل های این گیاه در ماههای May تاJune ظاهر می شوند و دانه ها در June تا Agust می رسند. از آنجایی که این گیاه یک گیاه مجاز مشروط به بهره برداری است ، بهره برداری آن از مراتع مستلزم حفظ بقای آن می باشد و معمولاً این کار برعهده ی بهره بردارن است و بیشتر به روش کپه کاری در مراتع صورت می گیرد . این گیاه در خاکهای سبک ( شنی ) ، متوسط ( لومی ) و سنگین ( رسی ) رشد می کند و نیازمند خاک با زهکشی عالی است و از نظر شیمی خاک ، خاکهای اسیدی ، خنثی و بازی ( قلیایی ) را می تواند تحمل کند و نیازمند خاکهای مرطوب است .
تیغ زدن از خردادماه به مدت ۲ ماه توسط تیغ های مخصوصی صورت می گیرد . دو نوع روش تیغ زدن داریم :
۱) روش برش طولی که به روش شیرازی معروف است ؛
۲ ) روش برش عرضی که به روش فیروزکوهی معروف است . البته کیفیت شیرابه ی اشکی از شیرابه ی توده ای بیشتر است چون ناخالصی های کمتری دارد .
باید توجه داشت که در هر دو روش برش عرضی و طولی ریشه ، احتمال آسیب به لایه زاینده درونی وجود دارد لذا عمل برش باید با دقت کافی و حتی الامکان با چاقوی تیز و مخصوص صورت گیرد .
واص درمانی باریجه : در استعمال داخلی گالبانوم برای معالجه برونشیت مزمن ، آسم ودیگر ناراحتی های قفسه ی سینه مفید است و یک محرک برای هاضمه است و هم چنین نفخ شکم ، دردهای زکام ( آنفولانزا ) و قولنج را کاهش می دهد .
در استعمال خارجی از آن به عنوان ضماد برای تورم های اشتعالی ، زخم معده ، سوختگی ، جراحت و ناراحتی های پوستی استفاده می شود .
البته خاصیت ضد صرع ( Antiepileptic ) و ضد تشنج ( Anticonvulsant ) این گیاه توسط هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی دانشکاه شهید بهشتی تهران طی مطالعه ای روی موشهای آزمایشگاهی در July ، ۱۹۹۷بررسی شد .
همچنین طی این مطالعه ، ترکیبات اسانس میوه F.gummosa توسط روشهای تجزیه ای Gas Chromatography ( GC ) و Chromatography / Mass Spectroscopy (GS/MS ) Gas تعیین گردید
لازم به توضیح است که گمان می رود اثرات ضد تشنج و سمی بودن آن به ترتیب به ترکیبات pinene و α-thujene موجود در اسانس بر می گردد . از جمله مصارف صمغ باریجه ، کاربرد آن در صنایع عطر و ادکلن سازی، نقاشی ، نساجی و داروسازی است.
به نام خداوند قوچ وپازن و جیران
خداوند تلکی و دوشان و ترلان
خدای چویل و چیچک و چغان
خداوند قاخوردوقره قورت وقلپان
به یاد میجر و واسموس و برنو
به یاد سرما و کردک و پالتو
به یاد کیلیگ و آهو و تیهو
به یادشرشرچشمه و سایه گردو
به یاد کنگر و قاتق و چورگ
به یادکشک و سیرکو و دیبگ
به یاد شال و آرخالق و تفنگ برنو
به یاد کلاه و چقه و ملکی و شبرو
به یاد چوبدست و چماق .شش پر و دم گو
به یاد دولول .سرپر و سوزنی. پران و برنو
اسفندیارنجفی
جاشیر
جاشیر یکی از داروهایی است که برای بیماری های کلیوی استفاده می شود و از کوبیده آن برای درمان درد دندان استفاده می شود. از این گیاه در کارهای صنعتی برای تولید مواد آرایشی و بهداشتی استفاده می شود اسانس این گیاه دارای اثرات ضد میکروبی است اما باید توجه کرد که مصرف زیاد این گیاه سمی و بسیار مضر است و مقدار مصرف و نوع مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
از پایگاه صدا و سیما
جوشير صمغي است كه از گياهي به همين نام گرفته مي شود.
اين گياه يكي از داروهايي است كه براي بيماريهاي كليوي استفاده مي شود. ادرار آور است و حتي در مواردي بند آمده ها را باز مي كند و قطره قطره ادرار كردن كه از مشكلات مجاري ادراري است توسط اين گياه قابل درمان است و بطور كلي باز كننده ي مجاري ادرار مي باشد. مقوي سيستم دستگاه عصبي است. براي سرد مجازها، داروي خوبي است كه در رابطه با لقوه و رعشه استفاده مي شود. از سرشاخه هاي اين گياه به صورت سبزيهاي خوراكي استفاده مي شود. از كوبيده ي برگ و عصاره آنها براي درمان دندان درد استفاده مي شود. از عصاره ريشه آن استفاده هاي صنعتي مي شود مثل تهيه مواد آرايشي يا تهيه مُسكِن.
اين گياه مثل بعضي از گياهان، گياهي سمي است بنابراين مقدار مصرف، زمان مصرف و دوره درماني آن بايد توسط پزشك تعيين شود. اين گياه را همراه مرزن جوش استفاده مي كنند زيرا مرزن جوش عوارضي را كه اين گياه مي تواند بوجود آورد تعديل كرده يا كاهش مي دهد. اين گياه اصولاً در ارتفاعات رويش دارد و داراي گلهاي زرد با ساقه هاي بلند است.
از پايگاه اطلاع رساني ميوه و سبزي ايران
نکته :موارد مصرف غذایی و خوراکی جاشیر ( جوشیر )
جاشیر ( با لهجه شیرازی جوشیر ) بیشتر در مناطق و ارتفاعات سردسیر میروید . در استان فارس از جاشیر در سبزی خوردن و برای تهیه سالاد جاشیر و ترشی جاشیراستفاده میکنند ( یا بهتر است بگوییم : میکردند . زیرا در حال حاضر سبزی های بومی در حال انقراض هستند ) . با این سبزی در بهار جاشیر پلو هم تهیه میکنند . برگ های سبزی شبیه شوید است که با برنج مخلوط میشود . گلهای این گیاه شبیه بابونه است . این گیاه را با ماست نیز مخلوط کرده و ماست و جاشیر درست میکنند و در دوغ میریزند . البته کمی مزه تلخ دارد که باید پس از پاک کردن و شستن آن را جوشاند تا تلخی آن گرفته شود . بو و عطر خاصی دارد و از آن برخی املت تهیه کرده و خورش نیز میپزند . این سبزی کوهی در فصل بهار در مراکز فروش سبزیهای کوهی در برخی بازار های شهرهای استان فارس قابل خریداری است .
جاشیر ولاله واژگون
چویل
خصات ریخت شناسی : گیاه پایا ،بدون کرک ،ایستاده ، منفرد ،دارای خطوط طولی یا شیار دار ، دارای انشعابات چرخه دار ،کم رنگ و متمایل به کبود ، وسیع ، پهن دراز ، بسیار بریده با تقسیمات کامل ،تقریباً غیر مشخص و ریز .چویل گیاهی است سبز کمی مایل به تیره ، خوش عطر وبو ، دارای برگهایی شبیه گیاه خوراکی شوید یا شید و رازیانه از تیره ی چتریان با برگهایی کشیده تر وساقه ای ترد و بسیار لطیف در روزهای نخستین شکفتن و رویش ، برآمده از غلافی سفید رنگ که سبزی آن را زیباتر نمایان می کند .
پراکندگی در ایران: کردستان ، همدان ،اراک ، لرستان ، فارس ، قزوین ، کرمانشاه و چهار محال و بختیاری، ارتفاعات دالاهو ، کوه پراو، کوه شاهو، در ارتفاعات 2200 متری کوه سفید در دهدز وکوه گره در چهار محال وبختیاری ونیز در بلندترین نقطه ی استان خوزستان یعنی کوه برفگیر منگشت با 3300 ارتفاع می روید.
قسمت مورد استفاده : برگ ، ساقه و گل
زمان برداشت : بهار برای گل و ساقه ، میوه اواخر تابستان و پاییز
طریقه مصرف : از برگ و ساقه های آن به عنوان معطر کننده در ظرف محتوای روغن استفاده می کنند و از پودر شده میوه آن به عنوان معطر کننده غذا استفاده می کنند و گاهی کارکردی شبیه گل پر دارد .
چنور گیاهی است که تقریباً در اکثر خانه ها بردار آویخته شده است و در بیشتر خوراکی ها و مراسم های خاص مانند عروسی ، عزا آن را برای خوشبو بودنش استفاده می کنند .
نام لاتین این گیاه Chavill است.
این گیاه در کوهستان های برف گیر و سرسبز سرزمین بختیاری ( ییلاقات)و ارتفاعات زیبای اورامانات در فصل بهار و اوایل اردیبهشت با ذوب شده نخستین توده های برف از روی زمین وصخره ها وهمزمان با رویش قارچ خوراکی ، کرفس ، تره کوهی ، بن سرخ و دیگر گیاهان دارویی وخوراکی رویش خود را آغاز می کند و عمر آن بیش از یکماه تجاوز نمی کند . و لطافت و زیبایی خود را همچون عروسی سبز پوش در آغاز رویش نخستین گیاهان از دل طبیعت خدادادی به تماشای صخره های سخت و کوهستان های پر از رنگ وبوی خوش دیگر گیاهان می گذارد . در هنگام رویش این گیاه می توان از چند متری عطر و بوی خوش و بی مانند آن را به مدد نسیم روح نواز کوهستان به خوبی حس کرد . در فرهنگ وزندگی مردمان لر بختیاری و نیز در ابیات تغزلی محلی گیاه چویل به عنوان نماد سرسبزی و خوش بویی جایگاه ویژه وکم نظیری دارد و همچنین در نامگذاری نوزادان بعنوان نام دختر نیز استفاده می شود.
چنور عطری خوش بو دارد به گونه ایی که اگر شاخه ایی (به شکل تر ونه خشک )کوچک از آن را در فضای یک ساختمان معمولی قرار دهید عطر آن به خوبی همه ی فضای خانه را فرا می گیرد . عطر دل انگیز چویل بهانه ایی است تا آنان که این گیاه سحر انگیز را برای یکبار هم که دیده اند و عطر آن در خاطره شان باقی مانده است را به دامن پر مهر طبیعت فرح بخش سرزمین های ییلاقی بختیاری نشین و ارتفاعات اورامان در فصل بهار بکشاند .
چویل در زندگی روزمره و عشایری بختیاری برای خوش عطر نمودن بعضی مواد غذایی وخوش بو نمودن مشک های تازه ساخته و پرداخته شده از پوست بز یا میش استفاده می شده است . همچنین از چویلبه عنوان گیاهی برای ضد عفونی فضای محل زندگی نیز ستفاده می کرده اند . زنان عشایر لر بختیاری پس از اینکه پوست بز را برای حمل و نگهداری روغن حیوانی دباغی نمودند و جداره ی داخلی آن را پرداخته نمودند (جداره ی بیرونی پوست را به همان شکل باقی می گذارند تا وجود موهای کوتاه روی پوست بز مانع از تراوش روغن از طریق منافذ پوست به بیرون شود در صورتیکه برا ی تهیه مشک آب و جهت تبادل حرارت و خنک نگهداشتن آب جداره ی بیرونی پوست را نیز دباغی می کنند ) و نام آن را "خیگ " می گویند مقداری از برگها و ساقه ی این گیاه علفی را درون خیگ روغن می گذارند تا ضمن خوش عطر و بو نگهداشتن روغن در فصل زمستان که این روغن را مصرف می کنند خود را از عطر و بوی چویل محروم نکنند.
متاسفانه نسل چویل نیز همانند کرفس وحشی ، تره ی کوهی ، بن سرخ ، اندشت ، اوندوول ، و سایر گیاهان خوراکی و دارویی به دلیل مصرف بی رویه وعدم وجود برنامه های حفاظتی واحیاء رو به نابودی است . در صورتی که عطر بی مانند این گیاه و سایر خواص در صورت انجام تحقیقات و احیاء ، کشت و پرورش آن به شکل آزاد و گلخانه ای می تواند در صنایع عطر سازی وغیره ... مورد استفاده قرار گیرد . گیاه چویل بهترین ماده برای تولید عطر و كرم است. از یك كیلوگرم بوته سبز چویل 12صدم درصد اسانس به دست می آید و گلهای بازنشده چویل در معطر كردن روغن حیوانی و دیگر فرآورده های لبنی كاربرد زیادی دارد. تحقیقات حاكی از آن است كه درگیاه چویل ماده مؤثر و نگهدارنده قوی برای مواد لبنی وجود دارد. چویل در درمان بسیاری از بیماریهای گوارشی نیز كاربرد دارد.
موسیر کوهی
گیاهی است پایا و قسمت زیر زمینی اش متورم که ریشکها از آن بیرون آمده و این تورم که روی آنها پوششی سفید رنگ یا صورتی پوشانیده است.برگهای آن نواری به رنگ سبز تیره – گلها کوچک – صورتی یا مایل به سبز که به صورت یک چتر در انتهای ساقه استوانه ای گل دهنده به ارتفاع ۵۰ -۶۰ سانتیمتر ظاهر میشود و دانه های آن سیاه است
ریشه و پیاز گیاه بعد از انجام یکسری اقدامات خاص مورد استفاده قرار می گیرد بدین صورت که آنها را به شکل رشته های بسیار نازک در آورده و در مسیر آب سرد قرار می دهند تا تلخی که در پیاز آن هست از بین برود و آن را در آفتاب خشک می کنند تا به عنوان چاشنی غذایی مصرف شود.
موسیر شبیه پیاز و سیر است ولی برخلاف پیاز گل های آن تخم نمی دهد و دارای پیازچه های زیادی می شود و بر خلاف سیر بوی مطبوعی دارد و نرمتر از سیر است و زود کوبیده و له می شود. موسیر گونه های زیادی دارد و بهترین آن رنگ قرمز مسی دارد که آن را خشک کرده و می سایند و در ادویه و غذا مخلوط می کنند. گرد موسیر به غذاها به خصوص سس های بی مزه طعم خوبی می دهد و طعم غذاها را لذیذتر می کند.
موسیر (َAllium hirtifolium) گیاهی است شبیه سیر که ریشه اش فقط یک پیاز درشت است. برگهایش باریک دراز و میان تهی و دراز و گلهایش بنفش مایل به قرمزند. گل آذینش خوشه ٔ ساده‌است. در حدود ۴۰ گونه از این گیاه شناخته شده که همگی در نواحی معتدل و مناطق بحرالرومی می‌رویند. برخی از گونه‌های موسیر را در باغ به عنوان گل زینتی نیز می‌کارند. پیاز این گیاه خوراکی است و در ترشیها و اغذیه بکار می‌رود و بویش از سیر کمتراست.
بن سرخ
لیزک یا بن سرخ , بن سهر با نام علمی Allium sp گیاهی گلدار است دارویی که در فصل بهار در استان کهگیلویه و بویراحمد می روید .این گیاه در حال حاضر در خطر انقراض قرار گرفته و به دلیل برداشت بی رویه و غیر اصولی در حال منقرض شدن است . بیشترین برداشت بی‌رویه و غیر اصولی گونه‌های گیاهی در حوزه یاسوج و سرفاریاب صورت میگیرد که منجر به از بین رفتن گیاهان ارزشمند منطقه و بومی ایران میگردد . این گیاهان تنها در اتفاعات میروید و به ندرت میتوان در جاهای دیگر یافت .آش دنگو ( محلی کهکیلویه و بویراحمد ) محلی و بومی را با همین گیاه تهیه میکنند.
بن سرخ یا بن سهر( لیزک) : گیاهی معطر و خوشبو از خانواده پیاز و شبیه به تره بیشتر در ارتفاعات سردسیری می روید البته در برخی کوههای گرمسیری نیز این گیاه می روید. بن سهر (لیزک) به صورت خشک و تازه و تر در پخت پلو وآش استفاده می شود. جوشانده این گیاه برای دفع سنگ کلیه و مثانه نیز مفید می باشد.
این گیاه بعد از رشد کامل گل های چتری دارد که به تخم تبدیل می شود وتکثیر می گردد مخصوص مناطق سردسیری در کو های برفی رشد دارد برای زیبایی می توان پیاز چه آن را در آورد ودر باغچه یا گلدان کاشت
تره کوهی (سوقاناق)
خواص دارویی تره کوهی
ضد عفوني كننده روده‌ها و مدر است و براي معالجه رماتيسم و بيماريهاي كبدي مفيد است. ضماد آن براي نرم كردن ورمها مفيد است. ترشح ادرار و حيض را زياد مي‌كند و قاعده‌آور است. جوشانده يا پخته شده آن با جو براي درد سر, سينه, تنگي نفس و پرورده تره با سركه در باز كردن گرفتگي كبد و طحال و خوردن برگ پخته آن براي بواسير مفيد است براي خشك كردن رطوبتهاي رحم مفيد است. ضماد آن باسماق براي مخملك و زگيل و با نمك براي التيام زخمهاي بر مفيد است. خوردن آن بينائي چشم را كاهش مي‌دهد
گیاه تره کوهی یا سیر وحشی (که در برخی مناطق سیرک هم گفته میشود) از خانواده لاله یا پیاز (Alliaceae) است. طعم آن شبیه به سیر ولی تندی کمتری دارد، قسمتهای مورد استفاده آن پیاز آن و برگهای آن بوده و در آش و کوکو و یا پودر خشک شده آن استفاده می شود. از ویژگی های ریخت شناسی این گیاه، عبارتند از: گیاه سیر وحشی گیاهی پایا و دارای پیاز تقریبا بزرگ (سه سانتیمتر) پوشیده از پوشش غشایی و کاغذین است و غالبا دارای پیازچه های زردرنگ می باشد. تیرک گل(ساقه یا هامپ) استوانه ای بوده و به حالت ایستاده و به ارتفاع50 تا 100 سانتیمتر و تقریبا تا میانه برگدار، طویل تر از برگ می باشد برگ تحت ناودانی و کاملا خطی می باشد. گل این گیاه مجتمع در چترهای کروی، پرگل، بادمگلهای بلندتر از گل، دارای گلهای کوچک و به رنگ بنفش یا ارغوانی می باشد. سیر وحشی دارای جام زنگی شکل و دارای تقسیمات تخم مغری و پهن دراز است که در انتها کنه و در سطح پشتی تقریبا صاف می باشد. کاسبرگهای این گیاه بنفش تند یا ارغوانی پهن رنگ پرده و بی رنگ است.
خواص پونه کوهی گیاهی است خوشبو شبیه مشخصات نعناع و پونه و خالواش که بطور خودرو و در جاهای خشک و زمین های شن زار و دامنه کوهها می روید.در این گیاه مواد چربی و قند تانن و فنول وجود دارد عطر مطبوع ان به علت وجود اسانسی به نام سیمن می باشد که از اویشن و اکالیپتوس وزیره هم به دست می اید. 10 تا 20 گرم ساقه های خشک پونه کوهی را در یک لیتر اب دم کنید .اب صاف ان را یک استکان قبل از غذا میل نمایید از اب دم کرده ان (کمی گرم باشد) در ایام ناراحتی های عصبی با این اب شستشو نمایید و این عمل را تا بهبودی کامل ادامه دهید
بیلهر
به گزارش خبرگزاری فارس از یاسوج، با ذوب شدن برف‌ها در اسفند اولین گیاهی که سر از خاک در می‌آ‌‌ورد تا نوید آمدن بهار را بدهد گیاه بلیهر یا همان کندل کوهی است
گیاهان خوراکی
گیاهان خوراکی:
1.سبزیجات سرخ کردنی:این سبزیجات را آب پز کرده وپیاز داغ میکنند بعد مصرف مینمایند.گیاهانی مانند:توله.لپو.موچه وانواع پیازها
2.سبزیجات خشک :از این سبزیجات اکثرا به عنوان چاشنی و طعم دهنده استفاده می شودمانندبن سرخ یابابونه که در پلواستفاده میگردد.یاقارچ کوهی.لپو.سیر کوهی.پرموسیر.یا در آش دوغ از:ترشک .خارشتر.سلمه ورشکک استفاده می شود.
3.سبزیجات معطر:ازخشک شده ی این گیاهان بیشتر در فرآورده های لبنی استفاده می شود:چویل .پونه کوهی (پیدم)آویشن.چیچک
4.جاجوق:این یکی گیاه نیست بلکه دسری است که از گیاهانی مانند:کنگر .توله.چویل .بنه.جاشیر.کاسنی به دست می آید.ابتدا گیاهان مذکور را آب پز کرده و آنها را مدتی در ماست می خوابانند تا کاملا ترش و آماده خوردن شود.
آب‌تَره، (نام‌های دیگر: بولاغ اوتی،علف چشمه، شاهی آبی، ترتیزک آبی) (نام علمی: Nasturtium nasturtium-aquaticum, N. microphyllum) گیاهی دارویی از تیرهٔ شب‌بوها به ارتفاع ۱۰ تا ۶۰ سانتی متر با برگهای کوچک به رنگ سبز تیره و گلهای خوشه‌ای کوچک سفید و ساقه‌های خزنده است که از نقاط مختلف آن ریشه‌های کوچک و سفید خارج میشود و معمولاً در کنار جوی‌ها و باتلاق‌ها میروید. این گیاه مقدار قابل توجهی آهن، کلسیم و اسید فولیک و کمی هم ویتامین‌های ث و آ دارد.
آهن قابل جذب آب‌تره از اسفناج هم بیشتر است و به همین جهت می‌تواند در بهبودکم‌خونی مؤثر باشد. کلسیم آن نیز بیشتر از شیر و ویتامین ث آن از پرتقال بیشتر است.
گیاه " چویل " chavill
نماد سرسبزی وخوش بویی
وعطری که شبیه هیچ گیاهی نیست
ای چویل تو اینگونه عطر افشانی مکن ...
چرا که در هنگام عطر افشانی وبودادن تو من در گرمسیر هستم
مشخصات ریخت شناسی : گیاه پایا ،بدون کرک ،ایستاده ، منفرد ،دارای خطوط طولی یا شیار دار ، دارای انشعابات چرخه دار ،کم رنگ و متمایل به کبود ، وسیع ، پهن دراز ، بسیار بریده با تقسیمات کامل ،تقریباً غیر مشخص و ریز .چویل گیاهی است سبز کمی مایل به تیره ، خوش عطر وبو ، دارای برگهایی شبیه گیاه خوراکی شوید و رازیانه از تیره ی چتریان با برگهایی کشیده تر وساقه ای ترد و بسیار لطیف در روزهای نخستین شکفتن و رویش ، برآمده از غلافی سفید رنگ که سبزی آن را زیباتر نمایان می کند .
قسمت مورد استفاده : برگ ، ساقه و گل
زمان برداشت : بهار برای گل و ساقه ، میوه اواخر تابستان و پاییز
طریقه مصرف : از برگ و ساقه های آن به عنوان معطر کننده در ظرف محتوای روغن استفاده می کنند و از پودر شده میوه آن به عنوان معطر کننده غذا استفاده می کنند و گاهی کارکردی شبیه گل پر دارد .
چویل گیاهی است که تقریباً در اکثر خانه ها بردار آویخته شده است و در بیشتر خوراکی ها و مراسم های خاص آن را برای خوشبو بودنش استفاده می کنند .
نام لاتین این گیاه Chavill است.
این گیاه در کوهستان های برف گیر و سرسبز منطقه( ییلاقات در ارتفاعات در فصل بهار و اوایل اردیبهشت با ذوب شده نخستین توده های برف از روی زمین وصخره ها وهمزمان با رویش قارچ خوراکی ، تره کوهی ، بن سرخ و دیگر گیاهان دارویی وخوراکی رویش خود را آغاز می کند و عمر آن بیش از یکماه تجاوز نمی کند . و لطافت و زیبایی خود را همچون عروسی سبز پوش در آغاز رویش نخستین گیاهان از دل طبیعت خدادادی به تماشای صخره های سخت و کوهستان های پر از رنگ وبوی خوش دیگر گیاهان می گذارد . در هنگام رویش این گیاه می توان از چند متری عطر و بوی خوش و بی مانند آن را به مدد نسیم روح نواز کوهستان به خوبی حس کرد . در فرهنگ وزندگی مردمان منطقه و نیز در ابیات تغزلی محلی گیاه چویل به عنوان نماد سرسبزی و خوش بویی جایگاه ویژه وکم نظیری دارد .
چویل عطری خوش بو دارد به گونه ایی که اگر شاخه ایی (به شکل تر ونه خشک )کوچک از آن را در فضای یک ساختمان معمولی قرار دهید عطر آن به خوبی همه ی فضای خانه را فرا می گیرد . عطر دل انگیز چویل بهانه ایی است تا آنان که این گیاه سحر انگیز را برای یکبار هم که دیده اند و عطر آن در خاطره شان باقی مانده است را به دامن پر مهر طبیعت فرح بخش سرزمین های ییلاقی در فصل بهار بکشاند .
متاسفانه نسل چویل نیز همانند ، تره ی کوهی ، بن سرخ ، ، اوندوول ، و سایر گیاهان خوراکی و دارویی به دلیل مصرف بی رویه وعدم وجود برنامه های حفاظتی واحیاء رو به نابودی است . در صورتی که عطر بی مانند این گیاه و سایر خواص در صورت انجام تحقیقات و احیاء ، کشت و پرورش آن به شکل آزاد و گلخانه ای می تواند در صنایع عطر سازی وغیره … مورد استفاده قرار گیرد . گیاه چویل بهترین ماده برای تولید عطر و كرم است. از یك كیلوگرم بوته سبز چویل 12صدم درصد اسانس به دست می آید و گلهای بازنشده چویل در معطر كردن روغن حیوانی و دیگر فرآورده های لبنی كاربرد زیادی دارد. تحقیقات حاكی از آن است كه درگیاه چویل ماده مؤثر و نگهدارنده قوی برای مواد لبنی وجود دارد. چویل در درمان بسیاری از بیماریهای گوارشی نیز كاربرد دارد.
سلام باتشکر از مطالبی که گذاشتید اگر در مرد چیچک وچویل اطلاعاتی دارید با تصویر بگذارید ما در منطقه چویل داریم اما گیاهی دیگر شبیه ان هست با عطری دیگر وکمی تند که نمی دانم خوراکی هست یا نه لطفا اگر تصویری از این دو گیاه دارید بگذارید
سلام ممنون ازراهنمایتون.ولی من دنبال گیاهی به نام جاجوق میگردم که شبیه برگهای هویج است فقط حالت پرز داردودارای ساقه های بلنداست درروستاهای آوج این گیاه رابرای داخل آش بکار میبرندمیخوام نام دیگه این سبزی رو بدونم اگر شمامیشناسیدلطفاراهنمایی کنید. ممنون-
سلام من در شهر یاسوج زندگی میکنم وازنزدیک با این گیاهان بسیار اشنا هستم-درقسمتی که درمورد گیاه بن سرخ یا به محلی همان لیزک عکسی قرارداده اید متاسفانه تصویر گیاه بن سرخ نیست وبه قطع بااطمینان کامل میگویم که تصویر گیاه پرموسیر یا همان برگهای گیاه موسیر است که درپلو واش دوغ وماست ودوغ مثل خود موسیر استفاده میشود وهم اکنون دریاسوج به فروش میرسد.اگرتوانستم تصویر خوبی ازگیاه بن سرخ تهیه وارسال میکنم. درضمن گیاه بن سرخ ازاین عکس(پرموسیر) سبز تر لطیف ترودارای ساقه وریشه قرمزتر وبدون کرک میباشد که اگر دقت کنیددرعکس پرموسیر دارای کرکهای بسیار ریزونرمی می باشدکه ازاصلی ترین وجه تمایز ان با بن سرخ یاهمان لیزک میباشد.لازم به زکراست که این مشخصات بیشتر برای بن سرخ مناطق سردسیر مثل بویراحمد ودنامی باشد-زیرا درمناطق گرمسیر مثل ارتفاعات یزد-سربستان-اسطهبان-داراب و....این گیاه میروید که ریشه ان قرمزی کمتری دارد وهچنین عطروطعم ان بسیار ضعیف تراز نوع سردسیری است به ویژه نوع باغی ان .در ارتفاعات استان یزد این گیاه را به نام علف کلاغ میشناسند واز خواص واستفاده ان به عنوان یک غذای محبوب محلی اگاهی ندارند.صرفا جهت اگاهی بود-قصد جسارت نداشتم .موفق باشید94/2/8.باتشکر
به وبلاگ من خوش آمدید
فرهاد میرزایی از طایفه شش بلوکی تیره هیبت لو که دوران تحصیلات ابتدایی را در عشایر ودوره تحصیلات متوسطه رادر هنرستان عشایری در آب باریک گذرانده ودرسال 63در تربیت معلم ودرسال 71 کارشناسی گرفتم چون علاقه شدیدی به ایل دارم سعی نمودم مطالبی گرد اوری نمایم/
نظر دهید
بینهایت خوشحال اولام
تبادل لینک هوشمند 
.jpg)
.jpg)
.gif){kind=small}
نویسنده : میرزایی
تاریخ : 
